By Martin Reeves and Kevin Whitaker
T.S Phạm Anh Tuấn- Phó Viện trưởng Viện VIDTI tổng hợp
Chúng ta đang sống trong thời đại mà công nghệ làm nền tảng cho sự phát triển và khả năng cạnh tranh. Bảy trong số mười công ty có giá trị nhất thế giới chủ yếu dựa vào nền tảng kỹ thuật số và các công ty kỹ thuật số bản địa đang phá vỡ nhiều ngành công nghiệp. Hầu hết những công ty đương nhiệm phi kỹ thuật số đều nhận ra sự cần thiết của chuyển đổi số và đã bắt tay vào những nỗ lực thay đổi lớn, đặc biệt là sau khi chuyển sang mô hình kinh doanh kỹ thuật số do được thúc đẩy bởi COVID-19.
Nhưng áp dụng công nghệ là một phương tiện, không phải là mục đích tự thân. Vậy thì mục tiêu của chuyển đổi kỹ thuật số nên là gì? Bằng cách hiểu rõ ràng về các mục tiêu và cách đạt được chúng, chúng ta có thể cải thiện tỷ lệ thành công của mình.
LỢI THẾ CẠNH TRANH
Cho đến khoảng giữa những năm 1980, chiến lược kinh doanh được dự đoán dựa trên lợi thế tĩnh xuất phát từ quy mô và vị thế vượt trội; nó đã được vận hành thông qua các chu kỳ lập kế hoạch hàng năm; và nó đã được áp dụng ở cấp độ các đơn vị kinh doanh hoặc công ty, vốn cạnh tranh trong các ngành được xác định rõ ràng. Điều này phù hợp trong bối cảnh môi trường kinh doanh tương đối ổn định và có thể dự đoán được.
Nhưng sự phát triển nhanh chóng của công nghệ điện toán và truyền thông đã làm thay đổi bản chất của cạnh tranh theo những cách cơ bản: lợi thế cạnh tranh bền vững nhường chỗ cho lợi thế tạm thời nối tiếp, lập kế hoạch kỹ lưỡng phải nhường chỗ cho việc học hỏi của cả tổ chức và các tập đoàn riêng lẻ ngày càng được nhúng vào hệ sinh thái hợp tác trải rộng từ ngành này sang ngành khác. Hơn nữa, quy mô hoạt động kinh tế đang tăng lên so với các giới hạn của hành tinh và xã hội, và các yếu tố bên ngoài như sự nóng lên toàn cầu, mất đa dạng sinh học và bất bình đẳng xã hội hiện phải được coi là những khía cạnh không thể thiếu của chiến lược.
Do đó, chiến lược hiệu quả đã trở nên ít máy móc hơn (các bản thiết kế lâu bền, được thiết kế cho các hệ thống ổn định, có thể phân rã và dự đoán được) và trở nên sinh học hơn (thích ứng trong các hệ thống phức tạp, năng động, kết nối với nhau và không thể đoán trước). Do đó, các doanh nghiệp chuyển đổi theo môi trường mới phải tuân theo quan niệm sinh học hơn về chiến lược và tổ chức.
CÁC TỔ CHỨC VẬN HÀNH NHƯ CỖ MÁY
Công ty có thể được coi là một bộ máy — một bộ máy bao gồm các bộ phận riêng biệt, do con người thiết kế để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể. Chúng ta thường nghĩ về máy móc như các thiết bị cơ khí hoặc cơ điện kết hợp các máy đơn giản như bánh răng, ròng rọc, đòn bẩy, bánh xe và trục với nguồn điện để thực hiện một công việc lặp đi lặp lại. Về mặt tổ chức, khái niệm này trước đây có nghĩa là kết hợp lao động, vốn và công nghệ với các quy trình để cung cấp một bộ sản phẩm ổn định hiệu quả nhất.
Điều này hoàn toàn trái ngược với các sinh vật sinh học, chúng không được cố ý sắp xếp để thực hiện một nhiệm vụ lặp đi lặp lại. Thay vào đó, chúng tự tổ chức, tương tác, thay đổi, học hỏi, tái tạo và phát triển trong những điều kiện thay đổi. Tuy nhiên, về nguyên tắc, không có lý do gì chúng ta không thể thiết kế tổ chức máy móc với các đặc tính sinh học phù hợp hơn với môi trường ngày nay.
Do đó, nếu khởi động các chương trình chuyển đổi kỹ thuật số mà chỉ nhằm mục đích áp dụng công nghệ để thực hiện hiệu quả hơn các nhiệm vụ của ngày hôm nay trong bối cảnh tổ chức ngày nay sẽ mang lại giá trị hạn chế. Chúng ta nên lùi lại và tự hỏi mình, “Chúng ta cần loại máy nào cho mục tiêu và bối cảnh mới của mình?”
TIẾN ĐỘ, HÀNH ĐỘNG VÀ XÃ HỘI
Để hiểu được ý nghĩa của môi trường năng động, được kết nối với nhau ngày nay đối với việc thiết kế tổ chức, chúng ta phải xuất phát từ lĩnh vực sinh học. Nhà sinh vật học người Estonia, Jakob von Uexküll, lần đầu tiên đưa ra ý tưởng rằng một sinh vật không nhận thức được môi trường như nó vốn có, mà là một phiên bản lệch lạc của nó bị hạn chế bởi các cơ quan cảm nhận của sinh vật. Ông gọi cách nhìn một phần thế giới như vậy là “umwelt. ” Ví dụ, một con ve, không có mắt, nhận thức thế giới bằng cách cảm nhận các độ dốc của axit butyric do tuyến mồ hôi của con mồi động vật có vú tiết ra. Khi cảm nhận được nồng độ cao, nó sẽ rơi khỏi lá, và nếu may mắn rơi trúng một con vật đi ngang qua (mà nó có thể biết được bằng cách sử dụng cảm giác nhiệt độ nhạy bén của mình), nó sẽ cảm thấy hướng về một điểm không có lông để bám vào và cho ăn. Nói cách khác, các sinh vật sử dụng năng lực cảm nhận của mình để tạo ra một mô hình thế giới có thể cập nhật được, làm cơ sở cho cả hành động và học cách hành động hiệu quả hơn.
Ở một cấp độ nào đó, con người cũng không khác gì: thế giới quan của chúng ta bị giới hạn bởi năm giác quan của chúng ta, bởi những điều chúng ta có thể và không thể làm và bởi khả năng giao tiếp với người khác. Chúng ta không dành nhiều thời gian để suy nghĩ về việc điều hướng các gradient điện, bay hoặc đọc suy nghĩ của động vật, bởi vì chúng ta không thể làm những việc đó mà không cần sự trợ giúp. Tuy nhiên, cũng có một số khác biệt quan trọng. Là con người, chúng ta có thể nhận thức được rằng thế giới quan của chúng ta không hoàn chỉnh hoặc không khách quan; chúng ta có thể cố ý định hình nó bằng cách học hỏi, di chuyển, hoặc tập trung lại các giác quan và suy nghĩ của mình; và chúng ta có thể mở rộng nó bằng cách sử dụng công nghệ để nâng cao các giác quan và khả năng của mình. Hơn nữa, chúng ta có thể hành động xã hội để hiểu và ảnh hưởng đến thế giới quan của người khác, bằng cách trực tiếp truyền đạt những ý tưởng mới hoặc bằng cách vận dụng bối cảnh chung, do đó định hình những kích thích mà người khác nhận được.
Thực hiện những khả năng này, chúng ta có sức mạnh để hình thành thế giới quan của cá nhân và tập thể. Nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng sử dụng sức mạnh này một cách cố ý hay khéo léo. Giá trị của việc làm đó ngày càng tăng khi chiến lược kinh doanh trở nên sinh học hơn.
GỢI Ý ĐỂ CHUYỂN ĐỔI SỐ
Bằng cách quay trở lại theo cách này, chúng ta có thể thấy bức tranh lớn hơn về cách công nghệ có thể khiến các công ty thích nghi với môi trường kinh doanh mới. Không chỉ đơn thuần thực hiện các quy trình ngày nay hiệu quả hơn, công nghệ còn có thể định hình lại cách chúng ta cảm nhận và hành động dựa trên thông tin. Đặc biệt, chúng ta có thể tiến hành chuyển đổi số sức mạnh nhận thức và nhận thức của tổ chức, khả năng thực hiện hành động tập thể và khả năng làm như vậy thật bền vững, theo một số cách:
• Mở rộng các giác quan của tổ chức. Công nghệ không chỉ có thể xử lý dữ liệu nhanh hơn mà còn mở rộng phạm vi tiếp cận của chúng ta ra ngoài ranh giới truyền thống của tổ chức. Ví dụ: nhiều công ty công nghệ hàng đầu đã xây dựng hệ sinh thái kỹ thuật số khổng lồ cho phép họ truy cập vào dữ liệu từ nhiều nhà cung cấp, khách hàng và các nguồn bên ngoài khác. Cảm biến và công nghệ IoT cũng có thể tăng khả năng cảm biến bằng cách thu thập các nguồn dữ liệu mới.
• Tạo các vòng lặp học tập kỹ thuật số được kết nối. Theo truyền thống, việc học tập của tổ chức được xác định bởi tốc độ mà những người ra quyết định là con người có thể học hỏi và hành động dựa trên thông tin. Nhưng với sự tiến bộ của trí tuệ nhân tạo, các công ty hiện có khả năng học hỏi và hành động với tốc độ của thuật toán. Để đạt được điều này, các hệ thống dữ liệu phải được kết nối với các thuật toán AI, từ đó các công cụ quyết định nguồn cấp dữ liệu có thể hoạt động mà không cần sự can thiệp của con người — và những hành động đó tạo ra dữ liệu mới, tạo thành một vòng học tích hợp. Ví dụ: nền tảng đề xuất của Netflix nắm bắt hành vi chi tiết của người tiêu dùng, phân tích trên quy mô lớn và đưa ra các đề xuất tự động, được cá nhân hóa và phát triển theo thời gian.
• Tập trung con người và thuật toán vào các lĩnh vực phát huy được sức mạnh. Các thuật toán có thể xác định các mẫu trong dữ liệu nhanh hơn và mạnh mẽ hơn nhiều so với con người. Bằng cách giao nhiều nhiệm vụ như vậy cho máy móc, con người có thể tập trung vào việc tận dụng khả năng nhận thức độc đáo của riêng mình, chẳng hạn như tưởng tượng ra những khả năng mới chưa tồn tại. Ví dụ: Amazon đã tự động hóa các quyết định thông thường như quản lý hàng tồn kho và định giá theo triết lý được gọi là “Hands Off the Wheel”, tập trung lại tài năng của con người vào việc đưa ra những ý tưởng mới, chẳng hạn như cửa hàng Amazon Go. Các giao diện thuật toán con người mới cũng sẽ được yêu cầu để làm cho các phong cách nhận thức rất khác nhau này hoạt động đồng bộ cùng nhau.
• Tạo điều kiện giao tiếp giữa các bộ não. Để những ý tưởng mới đạt được tiềm năng của chúng, chúng phải được lan truyền từ người này sang người khác, điều này cho phép chúng được thực hiện và phát triển. Công nghệ có thể được sử dụng để giúp hiểu và đẩy nhanh việc truyền bá ý tưởng trong toàn tổ chức. Ví dụ: siêu dữ liệu về tương tác của mọi người có thể được sử dụng để tạo bản đồ mạng, nhờ đó bạn có thể xác định “người môi giới” kết nối các chức năng hoặc nhóm khác nhau và do đó, ai có thể là người truyền tải ý tưởng mới hiệu quả.
• Tạo điều kiện hợp tác. Ngay cả khi các ý tưởng được lan truyền rộng rãi, điều đó có thể không đủ để khiến mọi người mua và hành động theo những ý tưởng đó. Hành động tổ chức tập thể liên quan đến việc thay đổi niềm tin của nhiều tác nhân cá nhân. Ở đây, công nghệ không phải là thuốc chữa bách bệnh, nhưng khi được khai thác đúng cách, các nền tảng kỹ thuật số sẽ giúp mở rộng quy mô và tăng tốc hành động tập thể. Ví dụ, Wikipedia đã cho phép hàng triệu người dùng đóng góp và sắp xếp kiến thức của họ thành một bách khoa toàn thư kỹ thuật số toàn diện, miễn phí.
• Chẩn đoán sức khỏe hệ thống và vượt qua các giới hạn hành tinh và xã hội. Doanh nghiệp không hoạt động trong chân không; những thách thức về môi trường và xã hội là những vấn đề ngày càng liên quan đến các doanh nghiệp trong các lĩnh vực. Các doanh nghiệp nên tập trung vào các vòng lặp học tập tích hợp, nhận thức của con người, nền tảng tập thể và các công nghệ mới khác không chỉ vào việc giải quyết các vấn đề kinh doanh cá nhân của họ mà còn vào việc giải quyết những thách thức toàn cầu lớn nhất mà chúng ta phải đối mặt hiện nay.
Tuy nhiên, có một lĩnh vực mà công nghệ sẽ không giúp ích gì: thiết lập mục đích của doanh nghiệp. Chỉ chúng ta mới có thể quyết định về những lợi ích cho con người cần đạt được khi áp dụng công nghệ và là mục đích hướng tới của tổ chức. Mỗi công ty phải xác định lý do tại sao nó tồn tại và cách nó tạo ra sự giao thoa giữa các khả năng, nguyện vọng và nhu cầu xã hội — và điều này phải hướng dẫn các nỗ lực chuyển đổi. Theo đúng nghĩa, hiệu quả tài chính có phải là dấu chấm hết hay không là một câu hỏi về các chuẩn mực xã hội và những chuẩn mực này đang chuyển dịch nhanh chóng khỏi ý tưởng rằng mục tiêu duy nhất của một công ty phải là tối đa hóa giá trị của cổ đông.
SỨC MẠNH CỦA CÁC TỔ CHỨC SINH HỌC
Một lộ trình công nghệ đã phác thảo sẽ phù hợp với một chương trình chiến lược rộng lớn hơn để nắm bắt và phát triển trong bối cảnh không chắc chắn và phức tạp, thay vì cố gắng loại bỏ những yếu tố này. Cách tiếp cận này có thể gây khó chịu cho nhiều nhà lãnh đạo, những người đã được đào tạo để tối đa hóa hiệu quả trong ngắn hạn, chứ không phải học hỏi hay đóng góp xã hội. Các nhà lãnh đạo có thể định hình lại nỗ lực chuyển đổi kỹ thuật số của họ để khai thác mô hình sinh học mới bằng cách đặt một số câu hỏi quan trọng:
• Những nỗ lực của chúng ta có mở rộng sức mạnh cảm nhận của tổ chức không?
• Những nỗ lực của chúng ta có nâng cao năng lực học tập của tổ chức không?
• Những nỗ lực của chúng tôi có tạo ra các hệ thống học tập kỹ thuật số tự trị không?
• Vai trò của con người và thuật toán có được phân định để đạt hiệu quả tốt nhất không?
• Nhận thức của con người có tập trung vào những khả năng độc đáo hơn như trí tưởng tượng và sự đồng cảm không?
• Những nỗ lực của chúng ta có giúp khai thác sức mạnh của các hệ sinh thái bên ngoài không?
• Những nỗ lực của chúng ta có giúp tận dụng các cơ hội mới xuất hiện hay chúng chủ yếu dựa trên kế hoạch?
• Chúng ta đã nhìn nhận lại tổ chức như một tổ hợp động giữa công nghệ và con người, trái ngược với cấu trúc báo cáo tĩnh của con người?
• Chúng ta có đang sử dụng công nghệ để tăng tính bền vững của hệ thống mà doanh nghiệp của chúng ta dựa vào không?
• Công ty của chúng ta có phục vụ mục đích xã hội rõ ràng không?
Các công ty áp dụng quan niệm sinh học rộng hơn này về công nghệ, tổ chức và chiến lược sẽ có nhiều khả năng tồn tại và phát triển trong một tương lai đầy biến động.
Nguồn : bcg.com
